ایده آل‌های فراخوان در مسیر، اما و اگر‌ها

جشنواره تئاتر استانی که امسال سی ودومین دوره آن در مشهد برگزار شد، از مهم‌ترین رویداد‌ها و نیز ریشه دارترین هنر‌های خراسان رضوی است که در ۳۲ سال گذشته با فراز و نشیب‌های مختلفی روبه رو بوده است. در این سال‌ها آزمون و خطا‌های خود را گذراند تا در چهارمین دهه برگزاری خود به ثباتی برسد، اما نبود شورای سیاست گذاری در برخی از سال‌ها و نبود آسیب شناسی در هر دوره و نیز انتخاب ناشایست دبیر در برخی از دوره ها، این رویداد را در حد متوسطی از برگزاری نگه داشت. مهم‌ترین نتیجه نامطلوبی که از برگزاری جشنواره تئاتر استانی در این ۳۲ دوره می‌توان کسب کرد، کاهش اعتبار هنری در هر سال بود، به نوعی که در هر دوره این رویداد به جای اینکه بیشتر ویترین تئاتر استان باشد، بستری برای ورود جوانان بود.

هر چند برخی از دوره‌ها برای ورود جوانان بخش‌هایی به نام «تجربه‌های نو» راه اندازی کرده بودند که کاری شایسته و تأثیرگزار در روند برگزاری این جشنواره بود. این جشنواره در این سال‌ها دارای رویکردی که هویت درستی داشته باشد، نبوده است و هر دبیری چند ماه مانده به جشنواره فراخوانی ایده آل منتشر می‌کرد، اما هرچه به زمان برگزاری نزدیک‌ می‌شد، به خاطر مسائل پیش بینی نشده و مشکلات مالی و اقتصادی، به بخشی از آن عمل نمی‌کرد.

فراخوان، از انتشار تا اجرا

جشنواره تئاتر امسال که سال‌ها عنوان «رضوان» را در کنار خود داشت، درحالی به نام «فجر» با فراخوانی اعلام وجود کرد که بخش‌های مختلفی را پی ریزی کرده بود و به نوعی نمونه‌ای کوچک از فراخوان جشنواره تئاتر فجر را به نمایش می‌گذاشت. اما در گذر زمان هر چه به برگزاری نزدیک می‌شدیم، برخی از بخش‌ها مانند داوری منتقدان حذف و برخی از بخش‌ها هم به شکل ضعیف تری برگزار شد. همچنین امسال خبری از برگزاری نشست‌های نقد و بررسی و نیز برگزاری کلاس‌های آموزشی -که از برنامه‌های دبیر جشنواره بود- نبود؛ هرچند ناآرامی‌های چند ماه گذشته و حواشی که برای آن در فضای مجازی به وجود آمد در عملی نشدن برخی از بخش‌ها و قول و قرار‌های رسانه‌ای مدیران جشنواره بی تأثیر نبود.

انتخاب دبیر از بین هنرمندان

انتخاب یک هنرمند -که سال‌ها در همین رویداد فعالیت‌های بسیاری داشته است- به عنوان دبیر یکی از ویژگی‌های امسال به شمار می‌آید. محمد جهانپا هرچند در اولین اقدام خود با نشست با دبیران هنرمند سال‌های گذشته جشنواره سعی کرد تجربیات خود را افزایش دهد، اما تأثیر برخی از آن نظرات در برگزاری جشنواره مشاهده نشد. انتخاب جهانپا که نوید روز‌های خوبی را برای انجمن غیرفعال و شکست خورده هنر‌های نمایشی می‌داد، باعث شد هیئت مدیره انجمن که جشنواره تئاتر استانی را در دوسال گذشته در بدترین شکل ممکن برگزار کرده بود، در این رویداد هیچ مشارکتی نکند و دبیرخانه جشنواره را تنها بگذارد که این روحیه سرپرست فعلی انجمن و دیگر اعضا با آنچه در انتخابات شعارش را دادند، بسیار منافات داشت. اما انتخاب هیئت داوران با توجه به شاخص‌های بومی و کشوری و با توجه به شرایط موجود از ویژگی‌های جشنواره امسال به شمار می‌آید.

نه پیشرفت، نه پسرفت

کیفیت آثار جشنواره امسال به زعم برخی از صاحب نظران و منتقدان ضعیف بود، اما نسبت به سه سال گذشته افتی نداشت. در چند سال گذشته آثار درجه چندم هنرمندان تازه کار در غیاب هنرمندان باتجربه در این جشنواره به نمایش گذاشته شد. هرچند کرونا بهانه این کاهش کیفیت آثار بود، اما دلیل اصلی، نبود برنامه ریزی مدیران هنری استان و کارایی نداشتن انجمن نمایش بود. ولی به طورحتم تئاتر‌های روی صحنه جشنواره امسال از بسیاری از دوره‌های برگزاری در اواخر دهه ۸۰ و نیز نیمه دهه ۹۰ بسیار ضعیف‌تر بود و جای تأمل و بررسی دارد.

اما یکی از ایرادات اساسی که این دوره از جشنواره داشت، آثار تولیدات سال‌های قبل بود که در سال‌های قبل از جشنواره پذیرفته نشده بود، ولی امسال به این رویداد راه یافت. همچنین آثاری که با نام‌های مختلف در جشنواره‌های مختلف روی صحنه رفت. نمایش «انتظار با بوی نرگس» از تربت حیدریه در یک ماه در سه جشنواره تئاتر بسیج، استانی و مقاومت با نام‌های مختلف شرکت کرد و حتی از دو جشنواره هم به دبیرخانه جشنواره بین المللی تئاتر فجر معرفی شد. یعنی یک نمایش با یک ساختار کاملا یکسان، اما با دو نام قرار است در جشنواره بین المللی شرکت کند که متأسفانه نه قانونی وجود دارد و نه سیاستی و نه نظارتی.

رسانه‌ها پشت جشنواره اما...

جشنواره‌ها در یک روز اختتامیه و چند روز اجرا‌های نمایش و داوری خلاصه نمی‌شوند. ماراتن برگزاری از چند ماه قبل آغاز می‌شود که با دورخیز رسانه‌ها همراه است. رسانه‌های مکتوب و غیرمکتوب استان امسال بیش از ۳۲ سال گذشته از این جشنواره حمایت کردند و در نبود فضای مجازی موافق، تلاش کردند تا جشنواره استانی از تب و تاب نیفتد. اخبار، گفتگو، گزارش و نقد‌های فراروانی برای این جشنواره منتشر شد تا سال‌ها فقط به عنوان سندی ماندگار به یادگار بماند، اما متأسفانه مدیران برگزاری جشنواره امسال وظیفه خود را در قبال رسانه‌ها ندانستند و در جشن پایانی نامی از آن‌ها برده نشد. به طورحتم رسانه‌ها در رأس حمایت‌های برگزاری جشنواره بودند، اما آنچه در اختتامیه دیده شد، روابط چند نهاد باهم بود.
***
نکات مثبت و منفی جشنوره تئاتر استانی امسال تمام شد و به طورحتم نظرات و نقد‌های بسیاری در این باره ناگفته ماند که در این مجال نمی‌گنجد. امیدواریم جشنواره تئاتر استانی در سال آینده از همه تجربه‌های هنرمندان استفاده کند و شاهد اتفاقات بهتری در این رویداد باشیم.